Chi tiết bài viết - Sở Y tế

Sốt rét là một bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng sốt rét gây ra và lây lan do muỗi cái Anopheles nhiễm bệnh truyền từ người bệnh sang người lành. Sốt rét hiện nay lưu hành chủ yếu ở các vùng nhiệt đới, bán nhiệt đới, những nơi nguồn lực còn hạn chế, xa xôi, hẻo lánh và tác động rất lớn tới sức khỏe và sinh kế của người dân, đăc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, người nghèo, người giao lưu qua biên giới, khai thác lâm thổ sản, buôn bán. Hiện chưa có vaccine đặc hiệu nhưng sốt rét là một căn bệnh có thể phòng ngừa và chữa khỏi hoàn toàn.

Muỗi Anopheles – trung gian truyền bệnh sốt rét

Theo báo cáo của Trung tâm Y kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Trị, bệnh nhân sốt rét thường xuất hiện và cao điểm từ tháng 5 đến tháng 10 hàng năm tại một số thôn, bản thuộc vùng sốt rét lưu hành nặng sau đó lan rộng ra các xã khác và tính cả năm 2018 toàn tỉnh có 101 bệnh nhân sốt rét trong đó có 91 ca có ký sinh trùng, trong đó chủng P.falciparum chiếm tới 71,42 % tại 29 xã/ 6 huyện với nhiều đối tượng khác nhau, chủ yếu tại hai huyện trọng điểm sốt rét là Hướng Hóa (56,4%) và Đakrông (26,7%); ngoài ra tại một số huyện khác như Triệu phong, Vĩnh Linh, Cam Lộ một số đối tượng nhiễm là do giao lưu vào vùng sốt rét lưu hành. Trước tình hình sốt rét biến động, ngành y tế Quảng Trị đã chỉ đạo các đơn vị trong toàn tỉnh tập trung vào việc khống chế sốt rét như cử nhiều đoàn giám sát, điều tra và xử lý ổ bệnh, tập huấn lại phác đồ điều trị sốt rét theo hướng dẫn của Bộ Y tế cho đội ngũ y tế từ tuyến thôn bản, y tế xã và nhân viên tham gia điều trị sốt rét tuyến huyện; phân bổ gần 20.000 test chẩn đoán nhanh cho các tuyến y tế tại 6 huyện dự án RAI2E, cung cấp đầy đủ các loại thuốc sốt rét nhằm đáp ứng nhu cầu điều trị cho các thể bệnh và chủng loại ký sinh trùng, gần 40.000 chiếc võng màn và màn tẩm hóa chất tồn lưu lâu dài được cấp miễn phí cho các xã thuộc vùng sốt rét lưu hành nặng, dân nghèo, dân giao lưu; chuyển tải các thông điệp truyền thông về phòng chống sốt rét trên sóng của Đài phát thanh- truyền hình tỉnh, Báo Quảng Trị; tổ chức các chiến dịch truyền thông phòng chống sốt rét tại các xã có nhiều bệnh nhân mắc sốt rét như xã Thanh, Xy, Ba Tầng huyện Hướng Hóa; xã Đakrông, Banang,Talong huyện Đakrông thu hút hàng ngàn người tham dự với đủ mọi thành phần và lứa tuổi, tổ chức phun tồn lưu trong nhà bổ sung đợt hai tại các xã Talong, Đakrông, Banang (huyện Đakrông); xã Xy, Thanh và một số thôn tại các xã có sốt rét gia tăng tại chỗ như A Dơi, Hướng Lộc (huyện Hướng Hóa) trong các tháng 9 -10, bảo vệ cho gần 38.000 người.

 Ra quân chiến dịch phun tẩm hưởng ứng ngày thế giới PCSR 25/4 tại vùng Lìa

 Mặc dầu, công tác phòng chống sốt rét đã được triển khai trên địa bàn Quảng Trị trong một thời gian rất dài nhưng số ca mắc sốt rét giảm chậm, số ca nhiễm sốt rét tại chỗ còn cao (Hướng Hóa chiếm 60%, Đakrông chiếm 71%) chủ yếu tại các thôn bản vùng sâu, vùng xa của các xã Thanh, Xy, Ba Tầng, Talong, Đakrông, Ba nang là những xã thuộc vùng sốt rét lưu hành nặng; việc nâng cao nhận thức cho các quần thể dân cư sống trong vùng sốt rét chưa có nhiều chuyển biến vì đa phần là đồng bào dân tộc thiểu số, tập quán ngủ màn chưa thường xuyên, giao lưu vào rừng, rẫy ngủ lại qua đêm đặc biệt là trong các mùa vụ thu hoạch.Thông tin thu thập qua điều tra các ca bệnh sốt rét tại cộng đồng cho biết người dân ngủ màn thấp, không chỉ ở đối tượng giao lưu và ngay cả ngủ tại nhà, số màn tẩm hóa chất tồn lưu được cấp miễn phí không đem ra sử dụng hết, cấu trúc nhà nhỏ, khi phun không bao phủ hết diện tích; phần lớn số người bị sốt đến cơ sở y tế chậm (> 3 ngày chiếm tới 23% tại Hướng Hóa và 36% tại huyện Đakrông) nên nguy cơ tử vong rất lớn đặc biệt với đối tượng là trẻ em và phụ nữ mang thai khi bị nhiễm chủng P.falcparum. Bên cạnh đó, công tác truyền thông tại cộng đồng và cho đối tượng đích còn thấp, tỷ lệ người dân biết được 4 thông điệp về phòng chống qua điều tra trong năm 2018 tại 6 xã vùng sốt rét lưu hành huyện Hướng Hóa chưa đạt 90%.

Dân giao lưu di biến động qua cửa khẩu Lao bảo

Để làm giảm số ca mắc sốt rét và tránh tử vong do sốt rét, Dự án  Sáng kiến khu vực ngăn chặn và loại trừ sốt rét kháng thuốc giai đoạn 2018-2020 (gọi tắt là RAI2E) đã hỗ trợ một nguồn kinh phí cho các nhân viên y tế thôn bản hàng tuần lồng ghép giám sát bệnh nhân tại cộng đồng thông qua thăm hộ gia đình và truyền thông tại nhà. Thông điệp cần chuyển tải đối với người dân là: Bệnh sốt rét là do muỗi truyền; phun thuốc trừ sâu trong nhà và ngủ màn tẩm hóa chất diệt khi ở nhà cũng như khi đi rừng, ngũ rẫy là biện pháp phòng chống sốt rét tốt nhất; khi bị sốt hãy đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để được khám, xét nghiệm và điều trị; và hãy tuân thủ phác đồ điều trị theo hướng dẫn của cán bộ y tế. Do đó, để đa dạng hóa các loại hình truyền thông nhằm chuyển tải các thông điệp về phòng chống sốt rét cho người dân,Trung tâm Y tế các huyện, thị cần phối hợp với ngành giáo dục tập trung vào lứa tuổi học sinh tại các trường học vì hiện nay các xã có số ca nhiễm sốt rét đều có trường phổ thông cơ sở, và tại nhiều nơi có trường phổ thông trung học. Đây là đối tượng dễ tiếp thu kiến thức, hơn nữa hầu hết các nhà đều có con em mình đi học nên việc phổ biến lại cho người nhà rất cụ thể, rõ ràng, dễ hiểu, dễ thực hiện thông qua ngôn ngữ bản địa. Đối với đối tượng nguy cơ cao như dân đi rừng, ngũ rẫy cần vận động họ mang theo màn và ngũ màn khi ở lại qua đêm và đến trạm y tế xã nhận thuốc tự điều trị phòng khi bị sốt xa cơ sở y tế. Đối với đối tượng tại chỗ tập trung vào phụ nữ vì đối tượng này quán xuyến mọi công việc trong gia đình. Với những người bị sốt rét, cán bộ trạm y tế xã thực hiện cho bệnh nhân uống thuốc có sự giám sát trực tiếp (DOTs), đặc biệt với những nơi có số ca nhiễm P.vivax lớn như xã Ba tầng (83,3%) cần phối hợp với nhân viên y tế thôn bản nơi sở tại và người nhà bệnh nhân đảm bảo thuốc vào tận dạ dày trong vòng 14 ngày phòng tránh tái phát xa.

Quân Y biên phòng hướng dẫn cho người dân các biện pháp PCSR

Xã hội hóa công tác y tế nói chung và phòng chống sốt rét nói riêng là một nhiệm vụ vừa cấp bách trong thời điểm hiện nay vừa mang tính lâu dài không chỉ nhằm đạt được mục tiêu phòng chống và loại trừ sốt rét mà còn đề phòng sốt rét tái diễn tại những nơi không có sốt rét lây truyền tại chỗ trong nhiều năm liền.

Lộ trình phòng chống và loại trừ sốt rét đã được Chính phủ và Bộ Y tế  vạch ra, Quảng Trị phấn đấu đến năm 2021 loại trừ căn bệnh này ra khỏi cộng đồng. Do vây, ngay từ bây giờ bên cạnh các nỗ lực chuyên môn của ngành y tế thì rất cần sự chung tay vào cuộc của các ngành, các cấp và người dân trên địa bàn nhằm thực hiện Thông điệp nhân ngày thế giới phòng chống sốt rét 25/4/ 2019 là: Hãy chung tay cùng nhau loại trừ sốt rét.