Chi tiết bài viết - Sở Y tế

Hướng dẫn người dân chăm sóc sức khỏe tâm thần. Ảnh: BỘI NHIÊN

Bất kỳ người nào cũng có nguy cơ mắc rối loạn tâm thần, ít nhất là ở một giai đoạn, một thời điểm nào đó trong cuộc đời khi các yếu tố tham gia vào việc tạo ra sự cân bằng trong đời sống sức khỏe như thể chất, tâm lý, xã hội, văn hóa, tinh thần,… gặp phải sang chấn. Đến tháng 10 năm 2022, ước tính gần 15 triệu người Việt Nam đang mắc các bệnh rối loạn tâm thần bao gồm trầm cảm, lo âu, tâm thần phân liệt, rối loạn cảm xúc lưỡng cực và rối loạn tâm thần do sử dụng các chất gây nghiện mà không xác định được nguyên nhân cụ thể, thường do sự kết hợp của các yếu tố sinh học, tâm lý và môi trường. Nhưng cho dù do bất kỳ nguyên nhân nào thì rối loạn tâm thần cũng có thể dự phòng và chữa trị hiệu quả, các bệnh lý tâm thần cần được chẩn đoán và điều trị. Dẫu vậy, mọi người đều ngại ngùng khi thừa nhận các vấn đề SKTT của mình và đa số người dân quan niệm rối loạn tâm thần là "tâm thần phân liệt" cũng như thường gọi là "điên". Cho nên, mỗi người nên có nhận thức đúng về rối loạn tâm thần và xóa bỏ sự kỳ thị đối với người mắc rối loạn tâm thần.

Trong 9 tháng đầu năm 2024, trên địa bàn tỉnh Quảng Trị có 5 trường hợp mắc rối loạn tâm thần được phát hiện mới và toàn tỉnh có 2.526 người/3.031 người mắc rối loạn tâm thần trong danh sách quản lý được điều trị tâm thần phân liệt, động kinh, trầm cảm và rối loạn tâm thần khác với hiệu quả 100% người bệnh ổn định. Hiện nay, chương trình Chăm sóc SKTT tại cộng đồng được triển khai và duy trì hoạt động dựa vào mạng lưới bao gồm Sở Y tế, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (KSBT), 9 Trung tâm Y tế huyện/thị xã/thành phố và 125 Trạm Y tế xã, phường, thị trấn trên địa bàn. Với điều kiện của một tỉnh chưa có bệnh viện chuyên khoa tâm thần, chương trình Chăm sóc SKTT được thực hiện lồng ghép vào hoạt động chăm sóc sức khỏe ban đầu của Trạm Y tế và Trung tâm KSBT tỉnh Quảng Trị được giao làm đầu mối về chỉ đạo tuyến. Bác sỹ Nguyễn Viết Kỳ- phụ trách chương trình Chăm sóc SKTT tại cộng đồng, Trung tâm KSBT tỉnh Quảng Trị cho biết: “Tiếp tục khai thực hiện chương trình chăm sóc SKTT tại cộng đồng, Trung tâm KSBT tỉnh Quảng Trị duy trì hoạt động khám và điều trị ngoại trú các rối loạn tâm thần với nguồn thanh toán thuốc điều trị từ bảo hiểm y tế, cấp thuốc điều trị ngoại trú rối loạn tâm thần với người bệnh có thẻ bảo hiểm y tế. Phát huy các điều kiện thuận lợi là mạng lưới chăm sóc SKTT tại cộng đồng từ tỉnh đến huyện, xã, thôn, bản hoạt động thường xuyên, hiệu quả và luôn được cập nhật kiến thức chuyên môn đồng thời với nỗ lực vượt qua những khó khăn do y tế tuyến huyện chưa có cán bộ chuyên khoa tâm thần nên phải kiêm nhiệm, kinh phí mua thuốc cấp với người bệnh tâm thần điều trị ngoại trú bị cắt hoàn toàn và hoạt động sàng lọc chưa triển khai được do không đủ nhân lực, Trung tâm KSBT đã tổ chức 27 lớp tập huấn về chăm sóc SKTT với cán bộ thôn và các ban, ngành ở cơ sở cũng như tiến hành 34 lượt giám sát điều trị bệnh tâm thần tại nhà ở các huyện Hướng Hóa, Đakrông, Vĩnh Linh, Hải Lăng trong 9 tháng đầu năm 2024”.

Một trong các nội dung chuyên môn của chương trình Chăm sóc SKTT tại cộng đồng được Trung tâm KSBT tỉnh Quảng Trị chú trọng trong thời gian qua là lồng ghép truyền thông trong các buổi tập huấn chuyên môn và các hoạt động thường xuyên của Trạm Y tế nhằm tuyên truyền phòng chống các rối loạn tâm thần, cách phát hiện sớm, điều trị sớm và quản lý tốt các rối loạn để hạn chế sự sa sút do bệnh tâm thần. Lồng ghép trong chăm sóc sức khỏe ban đầu và giám sát phục hồi chức năng tại cộng đồng, cán bộ và nhân viên y tế đảm nhiệm hoạt động luôn nhắc người bệnh uống thuốc đều đặn, hướng dẫn người nhà của người bệnh về chăm sóc người bệnh tại nhà. Bên cạnh đó, chương trình đã phối hợp khoa Truyền thông-giáo dục sức khỏe đưa các thông tin về tại cộng đồng đăng tải trên Báo Quảng Trị, trang thông tin điện tử của Sở Y tế và website của Trung tâm KSBT nhằm góp phần nâng cao nhận thức về SKTT và thực hành chăm sóc tích cực SKTT của mọi người. Nếu như trong hơn mười năm về trước, nhiều lúc chính áp lực trong công việc chuyên môn và những lo toan để “vừa hồng vừa chuyên” trong gia đình đã chi phối cảm xúc khiến Lâm Thị Hạnh luôn cảm thấy rất căng thẳng thì nay cô có thể đạt được sự cân bằng về tinh thần mỗi khi đối diện với những đòi hỏi ngày càng cao của cuộc sống hiện đại. “Mỗi ngày tôi dành ba mươi phút tập chơi đàn piano với chồng hoặc con gái và nhận ra rằng có những điều mình không thể nói bằng lời mà chỉ có thể nói bằng âm nhạc. Khi tự mình có sự cộng hưởng với giai điệu của các bản nhạc mà mình yêu thích thì cảm giác rất tuyệt vời và mình được chữa lành tổn thương do stress”- Lâm Thị Hạnh, 50 tuổi, ở phường 1, thành phố Đông Hà nói. Chọn Yoga làm liệu pháp thư giãn tinh thần, cô Nguyễn Thị Lan ở thị trấn Khe Sanh cùng nhóm bạn ngồi thành vòng tròn trong 50 phút mỗi tối để “thật sự lắng nghe và mang lại cảm giác an toàn". Hàng ngày, một vài đồng nghiệp của cô thực hành thiền tại nơi làm việc để điều chỉnh nhịp tim, nhịp thở, sóng não và khôi phục sự cân bằng các trường năng lượng của cơ thể sau giờ làm việc.

Nỗ lực thực hiện chương trình Chăm sóc SKTT tại cộng đồng, Trung tâm KSBT tỉnh Quảng Trị góp phần "tăng cường kiểm soát các yếu tố nguy cơ gây bệnh, đẩy mạnh các biện pháp dự phòng, phát hiện sớm và quản lý điều trị các bệnh tâm thần phân liệt, động kinh, trầm cảm, sa sút trí tuệ và các rối loạn sức khỏe tâm thần khác" như một trong các mục tiêu của Kế hoạch Quốc gia Phòng, chống bệnh không lây nhiễm và rối loạn sức khỏe tâm thần giai đoạn 2022 - 2025.

BỘI NHIÊN