Đã rất nhiều năm, bà H.Th.U., 71 tuổi ở phường 1, thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị thường tự nhắm không chủ ý hoặc một nửa mắt bị co giật mà dù được thầy thuốc của nhiều Bệnh viện khám, hội chẩn nhưng vẫn không xác định căn nguyên và điều trị khỏi. Mặc dù không có bệnh lý nhãn cầu đi kèm sự co giật nửa mắt nhưng hiện tượng hai mắt tự nhắm tăng dần theo tuổi tác làm bà H.Th.U. gặp không ít trở ngại trong sinh hoạt hàng ngày, nhất là mỗi lần ra nắng hay khi đọc sách.
Thầy thuốc của Bệnh viện Mắt Quảng Trị chuẩn bị thực hiện kỹ thuật mớitrong điều trị bệnh lý mắt. Ảnh: NVCC
Tháng 6 năm 2021, bà H.Th.U. được thầy thuốc của Bệnh viện Mắt Quảng Trị khám bệnh và tiến hành các xét nghiệm cần thiết. Dựa trên các bằng chứng lâm sàng kết hợp phân tích thông tin về các giai đoạn bệnh lý như co giật cơ mi mắt, tần số chớp mắt và thời gian nhắm mắt khi chớp mắt tăng từ vài giây đến nhiều phút, người bệnh có cảm căng cơ quanh mắt, da quanh mắt trắng nhợt do mạch máu và thần kinh bị chèn ép,... bác sỹ Bùi Thị Vân Anh và các cộng sự đã có kết luận bà H.Th.U. bị bệnh co quắp mi mắt vô căn. Đồng thời với khám mắt toàn diện, xác định lại chẩn đoán và đánh giá giai đoạn bệnh của bà H.Th.U. là tham chiếu một nghiên cứu của nhóm tác giả tại Bệnh viện Mắt Trung ương về các đặc điểm lâm sàng của bệnh co quắp mi mắt và kết quả đáp ứng với tiêm Botulinum A trong năm 2010, các bác sỹ của Bệnh viện Mắt Quảng Trị quyết định thực hiện tiêm Botulinum A để điều trị co quắp mi và co giật nửa mặt vô căn giúp bà H.Th.U. tránh nguy cơ bị mù cơ năng có thể gặp phải khi bệnh tiến triển đến mức độ cao hơn.
Botulinum A là một độc tố được chiết xuất từ vi khuẩn gây bệnh ngộ độc thịt Clostridium botulinum. Botulinum A đã được đưa vào ứng dụng trong điều trị co cơ sau tai biến mạch máu não từ những năm 1990 vì độc tố vi khuẩn này ức chế phóng thích acetyl choline ở điểm tiếp nối thần kinh-cơ và gây liệt cơ tạm thời trong khoảng từ 6 tháng đến 7 tháng, sau đó các sợi thần kinh sau si-náp tái tạo và thuốc hết dần tác dụng. Ở Việt Nam, Botulinum A được lưu hành trong hai dạng chế phẩm Dysport (Ipsen) và Botox (Allergan). Trong y văn, Botulinum A đã được báo cáo có tác dụng điều trị co quắp mi mắt vô căn và tiêm Botulinum A được coi là phương pháp đơn giản, ít gây biến chứng trong điều trị co quắp mi mắt vô căn hiện nay, không ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày của người bệnh và không có tác dụng phụ nghiêm trọng.
Để điều trị bệnh co quắp mi vô căn đối với mắt trái của bà H.Th.U., kíp thầy thuốc của Bệnh viện Mắt Quảng Trị đã sử dụng Botox được pha theo chỉ dẫn với nồng độ 20 đơn vị/0,1 ml nước muối sinh lý NaCl 0,9% và dùng bơm tiêm insulin 1 ml cùng kim nhỏ 12,7 mm × 0,33 mm tiêm vào cơ gian lông mày, cơ vòng mi góc ngoài mắt với liều 5 đơn vị Botox/0,1 ml/1 điểm tiêm. Đây là kỹ thuật và liều lượng thuốc đảm bảo tránh gây tổn thương cơ, giảm tỷ lệ xuất huyết sau tiêm đồng thời tránh hiện tượng thuốc khuếch tán gây tác dụng phụ như sụp mi, lật điểm lệ. Sau tiêm Botox, bà H.Th.U. được tra nước mắt nhân tạo (Systane Ultra 5 lần/ngày) và khám lại sau 1 tuần đến 1 tháng. Đến tháng 9 năm 2021, mắt trái của bà H.Th.U. đã không còn co giật cơ mi mắt, thường hay chớp mắt và cũng không còn co giật nửa mặt.
Trước năm 2021, chưa có bệnh viện nào ở tỉnh Quảng Trị thực hiện tiêm Botulinum A để điều trị co quắp mi mắt và co giật nửa mặt vô căn nên người dân trong tỉnh mắc các bệnh này gặp rất nhiều khó khăn trong việc tiếp cận kỹ thuật tiêm Botulinum A. Do đó, việc đã triển khai phương pháp tiêm Botulinum A điều trị các trường hợp co quắp mi mắt và co giật nửa mặt vô căn một cách an toàn và hiệu quả của Bệnh viện Mắt Quảng Trị có ý nghĩa giúp người bệnh giảm mức độ co quắp mi và co giật nửa mặt mà không gặp biến chứng, không phải chuyển lên bệnh viện tuyến Trung ương.
“Bệnh co quắp mi mắt vô căn hoặc co giật nửa mắt hầu như không thể điều trị khỏi mà chỉ có thể điều trị cải thiện triệu chứng bằng điều trị nội khoa với các thuốc chữa Parkinson có vai trò hạn chế co giật cục bộ hoặc phẫu thuật Fox cắt bỏ toàn bộ các thớ sợi cơ vòng mi nhưng hiện tượng co quắp mi vẫn còn hay tái phát sau 4 tháng và các biến chứng đi kèm như hở mi, rụng lông mày, khô mắt có thể xảy ra. Sử dụng Botulinum A, bác sỹ sẽ đánh giá để chọn kỹ thuật tiêm và liều lượng phù hợp, người bệnh có thể cảm nhận sự cải thiện dần về triệu chứng trong tuần đầu sau khi tiêm thuốc. Tiêm Botulinum A rất hiếm có biến chứng, tuy có thể có một vài tác dụng phụ đi kèm nhưng chỉ trong khoảng 2 hoặc 3 tuần và việc tiêm thuốc có thể lặp lại sau 3 tháng hoặc 6 tháng tùy vào đáp ứng của mỗi người bệnh. Vì vậy có thể nói, tiêm Botulinum A điều trị bệnh co quắp mi mắt vô căn và co giật nửa mặt là một kỹ thuật đơn giản, an toàn và hiệu quả sẽ giúp người bệnh giảm gánh nặng khám chữa bệnh và nâng cao chất lượng cuộc sống”, bác sỹ Bùi Thị Vân Anh-Phó Giám đốc Bệnh viện Mắt Quảng Trị khẳng định.
NGUYỄN BỘI NHIÊN